Een week later is nog veel onduidelijk over de dood van Osama Bin Laden. Dit maakt het voor juristen lastig om over de legaliteit van de actie zich uit te spreken. Veel vragen die juridisch relevant zijn, zijn en blijven waarschijnlijk onbeantwoord. Gaf Osama zich wel of niet over? Was er sprake van verzet en welke vorm had dit? Welke internationaal recht geldt eigenlijk precies? Hoe zit het met de juridische autonomie van Pakistan? Is er juridisch gezien eigenlijk wel sprake van een oorlog? Et cetera.

De vraag die ons interesseert, is of juristen zich ook moeten kunnen uitspreken over de rechtvaardigheid van de actie van de Amerikaanse commando's. Dit is dus niet direct een uitspraak over de juridische merites (rechtmatigheid) van de handeling maar eerder over de morele juistheid (rechtvaardigheid) van het doden van Osama. Want waarom zouden we juist hiervoor bij juristen te rade gaan? Kan dit oordeel niet beter worden overgelaten aan ethici, politici, politicologen of zo mogelijk taxichauffeurs? En andersom: doen juristen er wel goed aan om dit pad te bewandelen?

Een aantal juristen heeft deze week (nationaal als internationaal) zich uitgelaten over de rechtvaardigheid van de daad. In Nederland hoorden we bijvoorbeeld Knoops terwijl we in (o.a.) De Stentor het oordeel van Willem van Genugten, hoogleraar Internationaal Recht aan de Universiteit van Tilburg lezen:
Het doden van Osama bin Laden kan naar de letter van het internationaal recht niet door de beugel, maar het optreden van de Amerikanen valt wel te rechtvaardigen.
Nu zijn de begrippen rechtmatigheid en rechtvaardigheid niet per definitie van elkaar gescheiden. Grofweg kunnen we uit de literatuur drie benaderingen opmaken:

1. Rechtvaardigheid moeten we uitdrukken in termen van rechtmatigheid: iets is moreel niet juist als het juridisch niet juist is. Tegenstanders verwijzen vaak naar WOII of de Apartheidswetten om de onjuistheid van deze benadering aan te tonen.
2. Rechtmatigheid moeten we uitdrukken in termen van rechtvaardigheid: als we een juridisch oordeel vellen dan geven we (soms) indirect een moreel oordeel; zeker binnen het internationaal recht bij casuïstiek als deze. Vage/open rechtsstatelijke normen tonen aan dat recht eerder het bedrijven van ethiek is.
3. Rechtvaardigheid is anders dan rechtmatigheid. Een jurist moet daarom terughoudend zijn in het zich uitspreken over de rechtvaardigheid van de handeling van de Amerikaanse commando's.

Dus bij deze: moet een jurist zich uitlaten over de rechtvaardigheid van het doden van Osama of past terughoudendheid?

Verhouding ethiek/recht:
Kwaad doen kan goed zijn, hoe fout was de executie van Bin Laden, De Standaard, 05-05-2011
The Justice and Legality of bin Laden’s Assassination: Is What is Legal Necessarily Just?, Justice in Conflict, 05-05-2011

Juristen over de actie, enkele voorbeelden:
Geert Jan Knoops over doden Osama bin Laden, NOS, 02-05-2011
Curtis Doebbler: The Illegal Killing of Osama Bin Laden , Jurist.org, 05-05-2011
Willem van Genugten: Illegaal kan toch legitiem zijn, De Stentor (archief), 07-05-2011